Tạ mộ, rước gia tiên về đón năm mới

Thông thường cứ từ ngày 23 đến ngày 30 Tết, những gia đình có người thân mất thường ra mộ để rước vong linh gia tiên về đón năm mới.

Theo thầy Thích Minh Trí, trụ trì chùa Phúc Lâm (Biên Hòa – Đồng Nai), lễ này được gọi là lễ Chạp.
Vào dịp này các gia đình khi ra mộ lễ sẽ chuẩn bị lễ vật để cúng. Lễ vật thường gồm các thực phẩm, hoa quả, có người còn mua cả nhà bằng giấy, xe máy vàng mã… để đốt cho người thân.

Những gia đình trong năm có người mất thì đến lễ Chạp sẽ tiến hành cẩn thận hơn các năm khác. Riêng đối với những gia đình không có điều kiện ra mộ, có thể rước gia tiên về đón năm mới theo cách bày cỗ lên bàn thờ, đèn, hương hoa dâng cúng vào trưa (giờ Ngọ) ngày 30 Tết, rồi khấn tổ tiên về dự hưởng Tết với gia đình.

Mâm cỗ cúng gia tiên phải được chuẩn bị chu đáo bao gồm: Hương hoa, trầu cau, giấy tiền, vàng mã. Đối với việc sắm lễ thì tùy tâm, lễ mặn hoặc lễ chay tùy theo điều kiện của gia chủ chuẩn bị. Tuy nhiên khuyến khích sắm lễ chay để làm cho mâm lễ được thanh khiết. Mâm cúng lễ phải đầy đặn, bày biện cẩn thận mang ra ngoài mộ hoặc bày lên bàn thờ gia tiên.

Văn khấn lễ Chạp
Nam Mô Đại Thánh Cứu Bạt Minh Đồ Bản Tôn Địa Tạng Vương Địa Bồ Tát Ma Ha Tát (3 lần) - Con lạy chính phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương. - Con kính lạy ngài Kim niên đương cai Thái Tuế chí đức tôn thần, Kim niên hành binh, Công tào phán quan. - Con kính lạy ngài Bản cảnh Thành Hoàng chư vị đại vương - Con kính lạy ngài bản xứ thần linh Thổ Địa tôn thần. - Các ngài Ngũ Phương, Ngũ Thổ Long Mạch tôn thần, Tiền Chu Tước, Hậu Huyền Vũ, Tả Thanh Long, Hữu Bạch Hổ, cùng liệt vị tôn thần cai quản ở trong xứ này.

Kính lạy hương linh cụ: ……………………………………………
Hôm nay là ngày …. tháng Chạp năm .........., nhằm tiết cuối Đông, sắp sang năm mới.
Chúng con là: ………………………………………………………………………………. Ngụ tại số: ……. , khu phố ………phường ……………..thành phố ..................tỉnh............
Sắm sửa phẩm vật, hương hoa phù tửu lễ nghi, trình cáo chư vị Tôn Thần, kính rước vong linh bản gia tiên tổ chúng con là: (hương linh …. , sinh năm: ………….., từ trần ngày ….., tháng….. năm …… Hưởng thọ (dương):…………) ……………………………………………., có mộ phần an táng tại đây về với gia đình, đón mừng năm mới, để cho con cháu phụng sự trong tiết xuân thiên, báo đáp thâm ân, tỏ lòng hiếu kính.
Cúi xin chư vị tôn thần phủ thùy doãn hứa.
Âm dương cách trở, bát nước nén hương, tâm nguyện lòng thành, lễ bạc tiến dâng, cúi xin chứng giám, phù hộ độ trì.
Nam Mô A-di-đà Phật (3 lần)

Xem thêm

• CHIA SẺ

Văn cúng lễ tất niên cuối năm

Mâm lễ cúng tất niên thường gồm: Mâm ngũ quả, hương hoa, giấy tiền vàng mã, đèn nến, trầu cau, rượu, trà, bánh chưng (hoặc bánh tét)...

Để kết thúc một năm, chuẩn bị đón chào những ngày năm mới, các gia đình tại Việt Nam thường tổ chức một bữa cơm cuối năm. Bữa cơm này có kèm một mâm lễ cúng tổ tiên, lễ này gọi là Lễ Tất niên.

Thông thường lễ tất niên hay được tiến hành vào chiều 30 Tết. Tuy nhiên có những gia đình vì điều kiện thời gian, công việc cũng tổ chức vào các ngày trước đó, 29, 28,27 âm lịch…

Để tiến hành lễ này, các gia đình lau chùi, trang hoàng bàn thờ Phật, bàn thờ Tổ tiên với mân ngũ quả, hương, hoa tươi, đèn nến đầy đủ. Sau đó trang hoàng nhà cửa với hoa mai, cành đào, chậu quất v.v.

Sau khi công việc chuẩn bị cho gia đình một cái Tết đầm ấm, thiêng liêng vui vẻ hoàn tất, gia chủ chuẩn bị mâm cỗ cúng tất niên để gặp mặt gia đình cuối năm. Bên cạnh đó cũng là lúc gặp gỡ bạn bè, anh em thân thuộc.

Mâm lễ cúng tất niên thường gồm: Mâm ngũ quả, hương hoa, giấy tiền vàng mã, đèn nến, trầu cau, rượu, trà, bánh chưng (hoặc bánh tét). Cỗ mặn hoặc chay với đầy đủ các món ăn ngày Tết, được chế biến thơm ngon tinh khiết, bày biện đầy đặn, trang nghiêm.

Chuẩn bị mâm lễ rồi, nhưng quan trọng nhất vẫn là văn khấn lễ tất niên:

Nam Mô A Di Đà Phật! (3 lần)

- Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư Phật, chư Phật mười phương. - Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần. - Con kính lạy ngài Kim niên Đương cai Thái Tuế chí đức tôn thần. - Con kính lạy các ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương. - Con kính lạy ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa tôn thần. - Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ Thổ, Long mạch, Tài thần, Bản gia Táo quân, cùng tất cả các vị thần linh cai quản trong xứ này. - Con kính lạy chư gia Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Tiên linh nội ngoại họ ................. (1) Hôm nay là ngày 30 tháng Chạp năm ...................... (2) Tín chủ (chúng) con là: ........................................... Ngụ tại: …………………….......................... .................................................. Trước án kính cẩn thưa trình: Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới.

Chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh thịnh soạn, sửa lễ tất niên, dâng cúng Thiên Địa tôn thần, phụng hiến Tổ tiên, truy niệm chư linh.

Theo như thường lệ tuế trừ cáo tế, cúi xin chư vị tôn thần, liệt vị gia tiên, bản xứ tiền hậu chư vị hương linh giáng lâm án toạ, phủ thuỳ chứng giám, thụ hưởng lễ vật, phù hộ toàn gia lớn bé trẻ già bình an thịnh vượng, bách sự như ý, vạn sự tốt lành, luôn luôn mạnh khoẻ, gia đình hoà thuận.

Thành tâm bái thỉnh, cúi xin chư vị tôn thần và gia tiên nội ngoại chứng giám phù hộ độ trì.

Nam Mô A-di-đà Phật (3 lần, 3 lạy)

Xem thêm

• CHIA SẺ

Tạo sự khác biệt cho ngôi nhà ngày Tết

Ngày Tết, đến nhà nào, bạn cũng thấy cách bài trí không gian na ná nhau? Hãy trổ tài sáng tạo để mang lại sự khác biệt cho nhà bạn.

Ba ngày sum họp sẽ càng thêm ý nghĩa khi diễn ra trong một không gian đậm chất Tết. Thế nên, những ngày cuối năm, dù bận đến mấy, người ta cũng tranh thủ dọn dẹp và trang hoàng nhà cửa. Có người đi chợ hoa để chọn những cành mai, cành đào dáng thật đẹp hay những chậu cúc, thược dược, quất thật rộ. Người khác lại sắm những câu đối đỏ dán hai bên ban thờ. Những vật trang trí như liễn, lồng đèn... cũng là lựa chọn của không ít nhà.

Tuy nhiên, nếu bạn muốn thoát ra khỏi khuôn mẫu ấy để có một không gian đón Tết thật mới lạ, phá cách, thanh lịch, dưới đây là vài gợi ý của chúng tôi.

Tô điểm cho vườn

Dịp này, người ta thường thêm vào vườn nhà những loài hoa đặc trưng của mùa xuân như mai, cúc, thược dược, tầm xuân... Ngoài ra, bạn có thể tận dụng những cây cao có cành không quá rậm lá trong vườn hoặc những món đồ nhỏ, sao bạn không phá cách một chút với những chiếc lọ có quai treo bằng thủy tinh hoặc nhựa cứng có màu trong. Nếu không muốn phải thường xuyên thay nến bên trong, bạn có thể đựt vào đó một chiếc bóng đèn nhỏ.

Phá cách với ấm chén

Bàn tiếp khách cần được chú ý đặc biệt trong khâu trang hoàng nhà cửa đón Tết. Khăn trải bàn, hoa, khay đựng bánh mứt hay bộ ấm chén đều phải tươm tất để thể hiện sự chu đáo của gia chủ.

Dù chè ngon đến mấy nhưng ấm chén sứt mẻ sẽ bị coi là không tôn trọng khách. Một bộ ấm chén đẹp, phù hợp không khí ngày Tết sẽ để lại ấn tượng đẹp trong lòng khách.

Năm nay, thay vì những bộ ấm in hình hoa đào, mai, cúc, hay hình rồng phượng, Phúc, Lộc, Thọ truyền thống, bạn hãy chọn một bộ in hoa văn tinh tế, đơn giản. Nên chọn những bộ có màu sắc mạnh như xanh lá đậm, xanh jean. Hoa văn một màu sẽ dễ tạo sự trang nhã, đẹp nhất vẫn là trắng hoặc vàng đồng.

Không gian sum họp

Bàn ăn không chỉ là nơi gia đình sum họp mà còn thể hiện lòng hiếu khách của gia chủ. Sau đây là vài gợi ý để mang không khí Tết vào bàn ăn theo phong cách Đông - Tây giao hòa.

Đặt giữa bàn một bình thủy tinh lớn, bên trong thắp nến thơm và trang trí bằng quả quất (tắc). Thêm vài ly đựng nến màu đỏ trơn xung quanh. Điểm nhấn ở đây là những đôi đũa sơn màu đỏ. Chọn khăn trải bàn, bát đĩa màu trắng và ly thủy tinh đơn giản để làm bật lên các chi tiết khác.

Xem thêm

• CHIA SẺ

Trang trí nhà cửa đón tết

Đừng để kế hoạch chi tiêu của bạn bị đổ bể vì ý định muốn thay đổi toàn bộ không gian sống trong nhà. Thay vào đó bạn nên nghĩ lại xem điều gì thật sự cần thiết và có vai trò như thế nào trong căn nhà.

Khi đã xác định được mục tiêu chính của việc trang trí lại ngôi nhà, bạn sẽ tập trung vào đó làm mới lại căn nhà với kế hoạch chi tiêu rõ ràng, có thể dự trù được.

Sơn lại tường
Việc đầu tiên bạn nên nghĩ tới khi muốn trang trí lại ngôi nhà mình là sơn lại tường nhà. Màu sơn tường mới sẽ làm bừng sáng các không gian trong nhà.

Lựa chọn "ánh sáng thông minh"

Ánh sáng luôn là nhân tố rất quan trọng với các không gian sống, hơn nữa đó còn là nguồn năng lượng vô tận từ thiên nhiên. Vì thế việc khôn khéo sử dụng ánh sáng trong nhà sẽ giúp bạn tiết kiệm được mọi khoản chi phí.

Ngoài ra để sinh động hơn bạn có thể sử dụng hai chiếc đèn lớn với gam màu sáng đặt bên cạnh giường hoặc ghế sofa giúp tăng thêm giá trị cho không gian sống.

Làm mới những chiếc gối

Không nhất thiết phải thay cả bộ ghế sofa hay vải bọc ghế vì chi phí khá tốn kém. Đơn giản bạn chỉ cần làm mới những chiếc gối tựa. Việc này sẽ có tác dụng tích cực trong việc thay đổi cục diện phòng khách, phòng sinh hoạt...

Sáng tạo nơi giường ngủ

Giường ngủ là nơi thư giãn, thoải mái nhất của bạn sau một ngày làm việc căng thẳng, mệt mỏi. Vậy nên năm mới đến bạn cũng cần thay đổi một chút không gian sống khá đặc biệt này, vừa trang trí phòng ngủ vừa có tác dụng cải thiện giấc ngủ.

Bạn có thể bắt đầu với việc thay mới táp đầu giường, thay đổi drap trải giường (chọn gam màu phù hợp với màu sơn tường) hoặc chỉ đơn thuần treo thêm bức tranh mới trên đầu giường.

Những tấm kính nhỏ

Tại sao không khi những tấm kính trong có tác dụng giúp diện tích sử dụng của bạn rộng hơn rất nhiều, tăng ánh sáng và lại rất kinh tế?

Mở thêm cửa sổ

Ngoài ra bạn cũng có thể sơn lại cửa sổ. Làm mới những tấm rèm cũng tạo ra những điểm nhấn mới lạ cho căn phòng.
Tận dụng các bức tranh

Bạn hãy cắt những bức tranh trên báo, tạp chí hoặc in chúng ra từ Internet. Các bức tranh được lựa chọn tùy sở thích của bạn, sau đó chỉ cần mua thêm khung ảnh và ghép chúng lại với nhau, treo lên tường.

Xem thêm

• CHIA SẺ

Sắp đặt bàn thờ ngày Tết

Công việc chăm chút bàn thờ là cách để con cháu bày tỏ lòng yêu kính và tưởng nhớ đế ông bà tổ tiên. Vì thế, mỗi độ "năm hết Tết đến", việc chăm chút bàn thờ là công việc được mọi người chú ý trước tiên.

Thờ phụng tổ tiên là một trách nhiệm có tính cách luân lý đối với người Việt Nam, nó thể hiện cho nhu cầu được phát lộ tình cảm và niềm tin huyết thống trong môi trường gia đình.

Ý nghĩa của sự sạch sẽ

Bàn thờ là nơi ngự vị của các bậc tiền nhân trong gia đình vì thế nó thường được đặt ở vị trí trung tâm và cao nhất trong nhà. Điều này không chỉ để tránh sự va chạm mà còn tránh gió, bụi bặm và côn trùng. Việc lau dọn sạch sẽ bàn thờ là công việc trước tiên và được thực hiện một cách cẩn thận, tỉ mỉ.

Chổi quét hoặc khăn lau bàn thờ thường được dùng riêng, và rất hạn chế sự chung đụng. Nước lau bàn thờ thường được dùng từ nguồn nước sạch sẽ, có người còn dùng nước mưa thậm chí nước nấu từ lá trầu, lá bồ đề để lau.

Trong tâm thức người Việt, người đã khuất và người còn sống luôn có một mối quan hệ mật thiết với nhau. Không gian thờ tự là không gian thiêng liêng trong gia đình, là nơi lưu giữ nhiều ẩn ức tình cảm giữa các thế hệ, chính vì thế việc giữ gìn bàn thờ luôn sạch sẽ, mát mẻ không chỉ thể hiện sự chăm sóc và tôn kính của con cháu đối với ông bà tổ tiên mà còn là sự chăm sóc đến cái tôi tâm linh ở mỗi con người.

Không phải đợi lúc năm hết tết đến, nhân dịp giỗ chạp hay vào những ngày sóc vọng, người ta mới dọn dẹp và chăm chút bàn thờ. Tuy nhiên, phải vào những ngày cận tết, chúng ta mới thấy hết được không khí bận bịu, tất bật của việc dọn dẹp và chuẩn bị sắm sửa đồ thờ. Từ việc đánh sáng lại bộ tư đồng, lau chùi khung ảnh, thay cát bát hương (nhang)... đều thể hiện cho nhu cầu giao hòa, gắn kết mật thiết giữa thế giới hữu tình và thế giới tâm linh thiêng liêng.

Công việc quét tước nhà cửa thường là việc của phụ nữ trong nhà vì nó đòi tính cẩn thận, tỉ mỉ. Song việc bày bàn thờ ngày Tết lại được ưu ái dành cho quý ông, đơn giản vì việc ấy nặng nhọc hơn. Hơn thế, người đàn ông là chủ gia đình, phải đại diện chăm lo nơi cư ngụ của tổ tiên để tỏ lòng hiếu kính.

Phụ nữ trong nhà thì lo việc bếp núc, nấu nướng và dọn dẹp gian bếp. Đó là cách nhìn từ văn hóa truyền thống xưa kia. Ngày nay, nhất là nơi đô thị, chúng ta không còn biệt rạch ròi việc này như trước. Việc bày biện hay thắp hương (nhang) trên bàn thờ không phân biệt nam nữ, tuổi tác như ở thôn quê. Tuy nhiên, để giữ nếp xưa, mọi nhà vẫn mời người lớn tuổi nhất họ hay nhất nhà ra khấn và thắp hương cho ông bà tổ tiên trong những ngày quan trọng như: tất niên, đêm giao thừa, mừng năm mới, cúng tiễn...

Sắp đặt bàn thờ ngày Tết

Trong gia đình Việt Nam ngoài việc chọn lựa vị trí trung tâm và cao ráo để đặt bàn thờ, người Việt còn chú ý xem hướng của ngôi nhà và tuổi của gia chủ để thấy nên đặt bàn thờ quay mặt về hướng nào là tốt nhất. Việc dọn dẹp hay bày biện bàn thờ vào ngày thường có thể qua loa, sơ sài vì lý do bận bịu làm ăn, thu vén tiền bạc... Song vào những ngày Tết, công việc này được yêu cầu có sự chu đáo nhất định.

Trên bàn thờ tổ tiên, ở chính giữa đặt bát hương (tượng trưng cho tinh tú) và trên bát hương có cây trụ để cắm hương vòng (tượng trưng cho trục vũ trụ), hai bát hương khác đặt ở bên trái và bên phải tạo nên tư thế tam tài; ở hai góc ngoài bao giờ cũng có hai cây đèn dầu (hoặc nến) tượng trưng cho mặt trời bên trái và mặt trăng ở bên phải. Khi cần giao tiếp với tổ tiên (có lúc thỉnh cầu, có lúc sám hối... người ta thường đốt nến (đèn dầu) và thắp hương. Mọi nguyện cầu theo các vòng khói hương chuyển đến ông bà tổ tiên.

Lễ vật dâng cúng thường bao gồm vài bộ quần áo, giấy tiền vàng mã cho các cụ, một vài cái chung (ly nhỏ, thấp) và một bình trà; đĩa hoa quả lớn đặt ở trung tâm bàn thờ, một bình hoa lớn và một bình rượu ngon. Xung quanh, ta có bày thêm bánh mứt cho cân đối và đẹp mắt.

Hoa để thờ cũng có nhiều loại ví dụ hoa tươi hay hoa làm bằng giấy bạc (một bạc, một vàng biểu tượng cho một âm một dương, âm dương giao hòa) để có thể dùng được lâu. Đối với hoa tươi người Việt Nam thường sử dụng hoa cúc, hoa huệ, hoa lay-ơn, hoa mai, hoa đào trong cúng gia tiên ngày Tết...

Khoảng sáng ba mươi Tết, việc bày biện bàn thờ Tết phải được hoàn tất. Tuỳ theo điều kiện kinh tế hay văn hóa từng miền mà trên bàn thờ có thêm cặp dưa hấu xanh, gói thuốc lá, cặp bánh chưng hay bánh tét...

Việc thắp sáng cho bàn thờ ngày Tết cũng được bắt đầu từ ngày ba mươi. Có nhà sử dụng loại hương vòng, hay hương que loại lớn, cháy liên tục trong nhiều ngày với nhiều ý nghĩa biểu trưng như các vì tinh tú đang tỏa sáng, sự chăm lo ân cần của con cháu...

Hương khói còn tạo nên một không khí ấm cúng nơi gian thờ, gắn kết tình cảm và ước nguyện hạnh phúc của mọi người trong một gia đình. Hương dùng cho những ngày Tết cũng thường là các loại hương có mùi thơm đặc biệt ví dụ như hương bài, hương trầm, hương nhài... là những loại hương có mùi thơm hết sức đặc trưng cho nhân dân ba miền ở Bắc Trung Nam.

Bày mâm ngũ quả

Việc bày mâm ngũ quả xuất phát từ lý thuyết về ngũ hành: thuỷ - hỏa - mộc - kim - thổ những yếu tố tạo nên vũ trụ và sự vận hành của nó. Thông thường ngũ quả gồm 5 loại quả có 5 màu khác nhau như chuối xanh, bưởi vàng, hồng đỏ, lê trắng, quýt da cam tượng trưng cho mong ước: Phú (giàu có) - quý (sang trọng) - thọ (sống lâu) - khang (khỏe mạnh) - ninh (bình yên).

Mỗi một miền lại có một quan niệm riêng về ý nghĩa mâm ngũ quả. Người Nam bộ có cách đọc chại âm hay đơn tiết hóa một số từ, ví dụ chỉ tên trái mãng cầu thì gọi đơn tiết hóa là Cầu (mãng cầu: thoả mãn trong sự cầu xin) - sung (Sung: chỉ sự sung túc, sung mãn) - vừa (đọc chệch âm là dừa: quả dừa) - đủ (đơn tiết hóa của đu đủ và xài (là cách đọc chệch của âm xoài).

Trong khi đó, người miền Bắc hướng đến ý nghĩa biểu trưng nhiều hơn, quả phật thủ hay nải chuối như bàn tay che chở của đức phật cho tất cả mọi người; quả bưởi, dưa hấu thể hiện cho sự đầy đặn, trọn vẹn căng đầy sức sống; màu sắc thắm tươi của quýt, hồng tượng trưng cho sự may mắn, phồn thịnh cát tường.

Ngày nay, mâm quả trên bàn thờ tết người Việt phong phú hơn về chủng loại bởi sự góp mặt của những hoa quả ngoại nhập. Với tính dung hợp trong văn hóa, người Việt Nam luôn có thể tìm thấy tất cả những yếu tố thích hợp, có giá trị ý nghĩa đối với đời sống tâm linh của dân tộc mình.

Cuối cùng, những sản vật đẹp mắt nhất, tinh tuý nhất, được dâng bày với những tình cảm hiếu kính, trang trọng và thiết thân nhất. Bàn thờ Tết không chỉ là nơi mà mọi người bày tỏ tình cảm gia đình, huyết thống mà đó còn là nơi chúng ta gửi gắm những lời chúc may mắn và một năm mới an khang, thịnh vượng hơn.

Xem thêm

• CHIA SẺ

Ngày Tết có những phong tục gì

Mỗi khi Tết đến xuân về, nhân dân ta lại nô nức đón xuân vui Tết, xum họp gia đình. Dưới mái nhà chung của Tổ quốc Việt Nam, mỗi vùng, mỗi miền tuy có những phong tục tập quán đón Tết khác nhau, nhưng tựu trung vẫn là một số nét chính như sau:


Chuẩn bị đón Tết

Thời gian giáp Tết là lúc mọi người, mọi nhà nghỉ các công việc làm lụng để chuẩn bị đón Tết, mua sắm tích trữ thực phẩm và các đồ dùng mới trong nhà, bởi trong và sau Tết, các hoạt động mua bán sẽ ngừng lại vì mọi người đều nghỉ ăn Tết. Có nhu cầu mua sắm vào dịp này cũng một phần là vì các nhà thường chuẩn bị tài chính cho dịp Tết từ năm cũ. Những nhà làm nghề nông cũng tích trữ vật nuôi hay hoa màu từ trong năm cũ cho dịp Tết. Đặc biệt, người ta thường sửa sang, trang trí lại nhà cửa, quét mới vôi ve cho căn nhà sáng đẹp lên với ý nghĩa đón Tết thêm phần may mắn hơn.

Cạnh đó, công việc chuẩn bị bánh trái, cỗ bàn, mời gọi và đón tiếp người thân đi xa lâu ngày trở về xum họp với gia đình cũng được hoàn tất trong dịp Tất niên.

Sắp đặt bàn thờ ngày Tết

Trong mọi gia đình người Việt Nam luôn có một bàn thờ tổ tiên, ông bà. Bàn thờ thường được đặt trang trọng giữa phòng thờ, hơi cao một chút, trên có bài vị hoặc di ảnh của người đã khuất. Ngày Tết, trên bàn thờ không thể thiếu mâm ngũ quả (tuỳ theo mỗi vùng, miền có thể có các loại hoa trái khác nhau), phía trước bát hương thường có một bát nước trong, cạnh đó là hai cây mía đặt ở hai bên bàn thờ, với mục đích để tổ tiên từ trên trời chống gậy về hạ giới với con cháu.

Cúng Táo quân

Theo tâm linh của người Việt thì ông Táo (hay ông bếp) là một vị thần trong gia đình, coi sóc việc bếp núc và bảo vệ cả nhà khỏi sự xâm hại từ bên ngoài. Ông Táo còn là người ghi chép, tổng kết tất cả những gì mọi người trong gia đình làm trong cả năm, và báo cáo mọi sự với Ngọc Hoàng khi lên chầu trời. Ông Táo được cúng vào ngày 23 tháng chạp Âm lịch hàng năm. Lễ cúng ngoài hương, nến, hoa quả, vàng mã còn có hai mũ đàn ông, một mũ đàn bà và mấy con cá chép, cá chép sẽ đưa ông Táo vượt qua Vũ Môn để lên Thiên đình gặp Ngọc Hoàng.

Cúng Tất niên

Cúng Tất niên là lễ cúng đánh dấu sự hoàn tất mọi công việc trong cả một năm đã qua, trong đó bao gồm cả việc cúng các ông tổ nghề đã phù hộ thuận lợi cho công việc làm ăn. Lễ cúng này thường vào các ngày từ sau 23 đến 29, 30 Tết. Cúng Tất niên cần đến một bàn thờ trang trọng với mâm ngũ quả và cỗ bàn, bao gồm nhiều loại sản vật, để mời tổ tiên, ông bà về thụ hưởng và phù hộ cho con cháu một năm mới an khang, thịnh vượng.

Cúng Giao thừa hay lễ Trừ Tịch

Theo tục lệ cổ truyền xa xưa thì "Giao thừa" được tổ chức nhằm đón các thiên binh thiên tướng đi thị sát cuối dưới hạ giới. Lúc này các thiên binh thiên tướng phải thị sát khắp hạ giới, nên phải đi nhanh, không thể vào tận bên trong mỗi nhà, vì vậy bàn cúng phải được đặt ở ngoài cửa chính mỗi nhà. Mâm lễ gồm có xôi gà, bánh chưng, mứt kẹo, trầu cau, hoa quả, rượu nước và vàng mã, được sắp bày với lòng thành của gia chủ để đón đưa thiên binh thiên tướng. Ý nghĩa của lễ này còn bao gồm việc đem bỏ hết đi những điều xấu của năm cũ để đón những điều tốt đẹp của năm mới. Sau khi các nghi lễ cúng giao thừa đã hoàn tất, có thể coi như mọi việc đã xong, và mọi người trong gia đình cùng nhau xum vầy đón Tết.

Xông nhà (hay xông đất)

Người Việt quan niệm ngày mồng Một Tết, nếu mọi việc xảy ra suôn sẻ, may mắn thì cả năm cũng sẽ được tốt lành thuận lợi. Vì vậy người khách đến thăm nhà đầu tiên trong năm trở nên rất quan trọng. Gia chủ thường để ý tìm xem trong họ tộc, bè bạn, láng giềng có ai đó “đạo cao đức trọng”, làm ăn phát đạt, nhanh nhẹn, vui vẻ để nhờ xông nhà đầu năm. Người được mời đi xông đất cũng vì thế mà rất tự hào và hãnh diện.

Chúc Tết

Sáng mồng Một Tết, còn gọi là ngày Chính đán, người Việt thường tổ chức đông đủ con cháu tụ họp ở nhà trưởng họ để cúng tổ tiên và chúc Tết ông bà, các bậc huynh trưởng. Theo quan niệm, cứ năm mới tới, mỗi người tăng lên một tuổị, bởi vậy ngày mồng Một Tết là ngày con cháu "chúc thọ" ông bà và các bậc cao niên trong họ. Sau đó, mọi người tỏa đi chúc Tết anh em, bạn bè và hàng xóm láng giềng…

Xuất hành và hái lộc

"Xuất hành" là đi ra khỏi nhà trong ngày đầu năm để đi tìm sự may mắn cho mình và gia đình. Trước khi xuất hành, người ta phải chọn ngày, giờ và các phương hướng tốt để mong gặp được các quý thần, tài thần, hỉ thần... Nếu xuất hành ra chùa hay đền, sau khi lễ bái, người Việt còn có tục "hái lộc", cành lộc là một cành đa nhỏ hay cành đề, cành si... những loại cây quanh năm xanh tốt và nẩy lộc. Hái lộc ở các nơi đền, chùa ngụ ý xin hưởng chút lộc của Thần, Phật ban cho nhân năm mới.

Mừng tuổi (hay lì xì)

Đây là một phong tục rất đẹp, mỗi khi Tết đến xuân về người lớn thường tặng trẻ em tiền tiêu Tết, được gói trong một bao giấy hồng điều; kèm theo là những lời chúc mừng trẻ em ngoan ngoãn, học giỏi. Mừng tuổi còn bao gồm cả việc người trẻ tặng phong bao và chúc mừng người già sống lâu trăm tuổi, tỏa cành cao bóng mát cho con cháu được nương nhờ.

Xem thêm

• CHIA SẺ